Het in 2013 door IABR samen met de Provincie Noord-Brabant, BrabantStad (de gemeenten ‘s-Hertogenbosch, Eindhoven, Tilburg, Breda en Helmond) en de Waterschappen Noord-Brabant opgezette IABR–PROJECTATELIER BRABANTSTAD ging op zoek naar de (verborgen) krachten in de Brabantse tapijtmetropool.
Hoe kunnen de Brabantse steden samen wat ze ieder voor zich niet kunnen? Waar liggen de kansen en wat zijn de barrières? Wat maakt BrabantStad tot een organisch geheel, wat (ver)bindt de verschillende ambities en actoren op een productieve manier? En hoe kan aan een dergelijk verbond het beste sturing worden gegeven vanuit het samenspel van de verschillende spelers?
Water als verborgen kracht
Om een alternatieve ruimtelijke visie en nieuwe ontwikkelingsmodellen te ontwerpen als antwoord op de stilgevallen ruimtelijke en economische ontwikkeling in Noord-Brabant, is binnen het Projectatelier ontwerpend onderzoek verricht in nauwe samenwerking met lokale stakeholders en gevoed door (inter)nationale experts.
BrabantStad is in feite een verstrooide stad, of beter, een stadslandschap. Het vormt een even omvangrijk als bont mozaïek, een tapijtmetropool, met vele vormen van grondgebruik in hoge en lage dichtheden. De crisis heeft de Brabantse gemeenten hard getroffen en veel van de geplande ontwikkelingen moesten worden gestaakt. De vraag was hoe de grote sociaaleconomische en ecologische opgaven op regionale schaal konden worden aangepakt.
Het watersysteem bleek de katalysator voor het op gang trekken van de ruimtelijke en economische ontwikkeling van de regio. Economische dragers rond kwalitatief wonen, landbouw, recreatie en innovatief ondernemen werden slim gekoppeld aan de wateropgave, resulterend in een accumulatief ontwikkelingsbeleid.
Het Projectatelier BrabantStad heeft nadrukkelijk niet alleen naar de ruimtelijke kwaliteiten van de regio gekeken, ook het governance vraagstuk is geadresseerd. Het bleek de som van lokale coalities en projecten die het stadslandschap van Noord-Brabant kunnen reactiveren, waarbij de overheid ruimte maakt voor maatschappelijke dynamiek op voorwaarde dat die ontwikkeling ook mee bouwt aan antwoorden op de grote uitdagingen.
Brabantstad tapijtmetropool
De resultaten van het Atelier zijn gepresenteerd op de hoofdtentoonstelling van IABR–2014–URBAN BY NATURE– in Rotterdam. Geen krachtiger manier, zo bleek, om het dynamisch speelveld van het stedelijk tapijt van BrabantStad leesbaar en tastbaar te maken dan letterlijk met een wandtapijt, dat speciaal voor de hoofdtentoonstelling werd ontworpen in samenwerking met het Tilburgse TextielLab.
De uitkomsten van het Atelier zijn breed bediscussieerd met een groot en divers gezelschap van beleidsmakers, ondernemers en bewoners op de BrabantDag, georganiseerd door de provincie Noord-Brabant tijdens URBAN BY NATURE. Voor een uitgebreid verslag van de BrabantDag, zie →
Reizend tapijt
Na afloop van IABR–2014–URBAN BY NATURE– zijn op initiatief en onder leiding van gedeputeerde Yves de Boer de resultaten van het Projectatelier BrabantStad, met het tapijt voorop, en aangevuld met een intensief debatprogramma, van september 2014 tot en met februari 2015 op reis geweest door Noord-Brabant. De expositie Mozaïek Brabant deed Eindhoven, Tilburg, Helmond, 's-Hertogenbosch en Breda aan en werd hét podium voor een provincie-breed maatschappelijk debat over de toekomst van Noord-Brabant, over hoe de resultaten van het Projectatelier ingezet kunnen worden als belangrijke fundamenten voor de nieuwe provinciale Omgevingsvisie, die in 2018 gereed moet zijn.
Op een aantal locaties wordt nu concreet verder gewerkt aan de vertaalslag van de regionale ontwikkelprincipes naar lokale projectvoorstellen. Er is een pilot project voorstel in de maak voor de Dommelvallei en in Tilburg-Oost en ’s-Hertogenbosch worden pilots opgestart. Ook de Brabantse Waterschappen zetten zich de komende jaren in om de voorstellen voortkomend uit het Projectatelier verder te ontwikkelen.
De resultaten van het Projectatelier BrabantStad zijn in boekvorm gepresenteerd onder de titel Weven aan het Stedelijk Tapijt, te verkrijgen via de IABR.
In de film Het Mozaïek van Brabant spreken de bestuurders Yves de Boer (gedeputeerde Noord-Brabant) en Frans Stienen (wethouder Helmond), en de ontwerpers Joachim Declerck en Floris Alkemade over het Projectatelier. De film is te zien op deze website.
Projectatelier BrabantStad is een samenwerking van de IABR en de Provincie Noord-Brabant, de gemeenten Den Bosch, Eindhoven, Tilburg, Breda en Helmond, en de Waterschappen Noord-Brabant. Het ontwerpend onderzoek wordt verricht door Architecture Workroom Brussels, Floris Alkemade Architect en LOLA Landscape Architects.
De IABR–PROJECTATELIERS worden door de IABR uitgevoerd als lead partner in het rijksprogramma Regionale en Lokale Ontwerpdialoog van de Actie Agenda Architectuur en Ruimtelijk Ontwerp (AAARO) van het Ministerie van Infrastructuur en Milieu.