Na een systeemanalyse en het in kaart brengen van de kansen die de waterveiligheid als hefboom-aanpak op De Staart opleveren, door ateliermeester Adriaan Geuze, heeft het IABR–Atelier Dordrecht vijf deelopdrachten uitgezet bij vijf verschillende ter zake zeer deskundige ontwerpbureaus. Daarbij was de integrale, duurzame en sociaal-inclusieve stedelijke ontwikkeling van het gebied steeds het voornaamste doel en waterveiligheid de hefboom. Ook is aan alle ontwerpbureaus gevraagd bij het ontwerpend onderzoek alle Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties vanaf het begin mee te nemen in het ontwerpproces, conform de doelstellingen van de IABR.

Infrastructuurexperts VenhoevenCS stellen een herkenbare en klimaatadaptieve vluchtroute voor die in het dagelijks gebruik functioneert als nieuwe verbinding tussen de binnenstad, De Staart en de Biesbosch. De stedenbouwers en landschapsarchitecten van West 8 pleiten voor nieuwe groenstructuren en een Dordttrack om bestaande bebouwing op De Staart en het Wantij-Merwede te verbinden en biodiversiteit te stimuleren. Studio Donna van Milligen Bielke (DVMB), dat stedelijkheid en het gebruik van de stad onderzoekt, stelt een andere aanpak van de buitenruimte voor waarbij het bestaande karakter van Dordrecht intact blijft. Een nieuw type gebouw van EGM architecten, experts in het duurzaam bouwen op grote schaal, zoekt naar de optimaal flexibele mix van verschillende vormen van wonen en werken in gemeenschappelijkheid. En PosadMaxwan, stedenbouwers met een toekomstagenda, reageert op de dreiging van overstroming door in te zetten op een vernieuwende vorm van wonen op water.

In THE HIGH GROUND wordt ieder deelonderzoek gepresenteerd middels een video-animatie en een (serie) maquette(s), waarbij steeds de relatie tussen gewenst dagelijks gebruik en noodzakelijk gebruik in tijden van watersnood, inzichtelijk wordt gemaakt: wat moet en wat kan.

BEGINNEN MET BUITENRUIMTE

^{Artist's Impression THE HIGH GROUND}

^{beeld: Studio Donna van Millegen Bielke (IABR–Atelier Dordrecht)}

Het IABR–Atelier Dordrecht kiest ervoor de waterveiligheid in te zetten als hefboom en de Sustainable Development Goals (SDGs) vervolgens als uitgangspunt te nemen in het ontwerpproces. Uit het ontwerpend onderzoek van Studio Donna van Milligen Bielke (DVMB), samen met Ard de Vries Architecten, naar welke vorm van verstedelijking dit op De Staart kan opleveren, blijkt dat de ontwikkeling van de buitenruimte in dat geval leidend moet zijn. Vooral omdat die buitenruimte een dubbele functie moet krijgen. In het dagelijks gebruik functioneert ze straks als verblijfplaats met alle specifieke kwaliteiten die daarbij gewenst zijn. Maar in geval van overstroming moet diezelfde buitenruimte razendsnel en doeltreffend kunnen worden omgevormd tot een doeltreffende infrastructuur voor evacuatie.
Het ontwerpen van een multifunctionele stad met hoge dichtheid, met waterveiligheid en met de SDGs centraal in het programma van eisen begint daarom bij het ontwerpen van de buitenruimte.

Play

Beginnen met Buitenruimte - DVMB (NL versie)

^{© IABR, 2021}

WONEN OP WATER

^{Wonen op Water - De Staart, Dordrecht}

^{beeld: Posad.Maxwan, IABR–Atelier Dordrecht}

Klimaatverandering en verstedelijking leiden tot nieuwe ruimtelijke opgaven in stedelijke omgevingen: er is een tekort aan woningen, onze leefstijl draagt bij aan een te hoge CO2-uitstoot en het overstromingsgevaar wordt groter bij aan het water gelegen steden.
Met het ontwerp voor een drijvende stad in voormalig spaarbekken Grote Rug heeft ontwerpbureau PosadMaxwan onderzocht hoe ontwikkeling op het water kan bijdragen aan duurzame verstedelijking en tegelijkertijd een uniek woonklimaat kan opleveren.Waar huidige waterwijken vaak bestaan uit ontoegankelijke woonenclaves in een lage dichtheid, onderscheidt Waterstad De Grote Rug zich door een mix aan functies, aantrekkelijke openbare ruimte en een bebouwing tot zes lagen hoog die bestaat uit een duurzame houtconstructie en drijft op demontabele piepschuim modules. Energie wordt uit water en wind opgewekt en regenwater wordt opgevangen om in de woningen te kunnen gebruiken. Vervoer gebeurt te voet over een dicht netwerk van pieren en middels een openbaar, elektrisch deelbotensysteem. Ruimte voor auto’s is niet nodig zodat hoge dichtheid gecombineerd kan worden met groene, biodiverse buitenruimte. Centraal staat in iedere buurt een hub waar voorzieningen, moestuin en werkplekken worden gedeeld, zodat op het water een duurzame, inclusieve gemeenschap kan ontstaan.

Play

Wonen op Water - PosadMaxwan (NL versie)

© IABR, 2021

VERGROTEN VAN POTENTIE

^{THE HIGH GROUND - vergroten van potentie}

^{maquette: West 8 - beeld: Aad Hoogendoorn}

Met het oog op de waterveiligheid zijn snelle verbindingen niet alleen nodig in het stedelijke gebied van Dordrecht zelf.
Het ontwerpbureau West 8 stelt daarom een nieuwe recreatieve (fiets)route voor, de Dordttrack, die loopt van het centrum van Dordrecht over De Staart naar Gorinchem en verschillende locaties in de regio met elkaar verbindt. Dankzij die schaalvergroting krijgen ook lokale plekken een stedelijk belang. Zo kan een buurthuis omgevormd worden tot een paviljoen met strandje waar men vanuit heel de regio naar toe kan. Ook kan er meer aandacht voor biodiversiteit komen. Flauwe oevers maken het water toegankelijker en breiden de recreatieve mogelijkheden uit: het Wantij wordt een ultiem speelparadijs. Kleinschalige plekken voor recreatie kunnen dankzij de waterveiligheid als hefboom-aanpak een tweede functie krijgen. Zo wordt niet alleen hun uitstraling en potentie voor dagelijks gebruik groter, maar tijdens een evacuatie kunnen ze tevens worden gebruikt als cruciale centrale verdeelpunten die veel mensen dan reeds relatief gemakkelijk weten te vinden.

Play

Vergroten van Potentie - West 8 (NL versie)

^{© IABR, 2021}

BOUWEN VOOR FLEXIBILITEIT

^{THE HIGH GROUND - bouwen voor flexibiliteit}

^{maquette: EGM/Made by Mistake - beeld: Aad Hoogendoorn}

Het IABR–Atelier maakte een analyse op stads- en wijkniveau maar deed ook onderzoek op gebouwniveau. Als De Staart een stad met hoge dichtheid en veel extra functies moet worden, die in geval van nood ook als tijdelijk toevluchtsoord moet kunnen dienen, dan vraagt dat immers om een flexibel gebouwtype.
EGM architecten stelt een multifunctioneel en energieneutraal gebouw voor, dat goedkoop en snel geproduceerd kan worden. Dit duurzame gebouw is voor verschillende typen bewoners aantrekkelijk. De multifunctionele plint is ideaal voor startende bedrijven, omdat de huren laag kunnen blijven. Het is opgebouwd uit verschillende modules, een standaardunit kan op verschillende manieren ingedeeld, gecombineerd en uitgebreid kan worden. Zo faciliteren de appartementen verschillende woonwensen. Boven de plint is ruimte vrijgelaten die ingevuld kan worden met publieke functies, ook voor mensen uit de buurt die niet in het gebouw wonen of werken, en waar in tijden van watersnood een groot aantal evacuees kan worden opvangen. Binnen is er onder meer een marktplein en zijn er ontmoetingsplekken, op het groene dak is ruimte voor urban farming. Het resultaat is een rijk en divers woon-werkcomplex dat samenwerking en gemeenschap faciliteert, ook in tijden van nood.

Play

Bouwen voor Flexibiliteit - EGM Architecten (NL versie)

^{© IABR, 2021}

KIEZEN VOOR VERBINDEN

^{DOWN TO EARTH: THE HIGH GROUND}

^{maquette: Made by Mistake - beeld: Aad Hoogendoorn}

De waterveiligheid als hefboom-aanpak benadrukt de noodzaak van goede verbindingen omdat De Staart altijd snel, maar niet met de auto, bereikbaar moet zijn voor evacuees. Het IABR–Atelier pleit daarom voor drie nieuwe bruggen over het Wantij die De Staart beter voor langzaam verkeer ontsluiten en het uit het huidig isolement halen.

^{THE HIGH GROUND - kiezen voor verbinden}

^{maquette: VenhoevenCS}

Het ontwerpbureau VenhoevenCS onderzocht wat dit betekent voor het dagelijkse mobiliteitssysteem en stelt een nieuwe, heel herkenbare route voor die De Staart beter met de rest van Dordrecht verbindt en die in geval van een ramp kan functioneren als een veilige en iedereen reeds vertrouwde vluchtroute. Nieuwe voorzieningen langs de route, bijvoorbeeld een theater of een mobiliteitshub, functioneren tijdens een ramp als eerste opvangplek voor evacuees terwijl ze in het dagelijkse gebruik een verbindend element zijn in het stedelijk weefsel. Door de route te integreren in het nieuwe Stadspark XL ontstaat er een landschappelijke verbinding met de Dordtse Biesbosch. De ranke constructie, gebouwd met duurzame materialen, creëert een aantrekkelijk alternatief voor autoverkeer met nieuwe, rechtstreekse verbindingen die bestaande barrières in de stad opheffen. Zo wordt in Dordrecht het langzaam verkeer snel en worden voorzieningen in wijken die gekoppeld zijn aan de route beter bereikbaar.

Play

Kiezen voor Verbinden - VenhoevenCS (NL versie)

^{© IABR, 2021}