Het IABR–Atelier Oost-Vlaams Kerngebied onderzoekt en test hoe de demografische groei van de regio als kans kan worden ingezet om de noodzakelijke transities op het vlak van open ruimte, bereikbaarheid, economie en energie mee vorm te geven. Het Oost-Vlaams kerngebied wordt gezien als één samenhangend systeem en het Atelier besteed aandacht aan drie inhoudelijke pijlers om, uiteindelijk, het woonbeleid mee aan te sturen: Productief Landschap, Circulaire Economie en Verbonden Figuur.

Ruimte voor Productie

^{foto: Sis Pillen}

Een productief landschap als structurerende en veerkrachtige open ruimte
Niet alleen landbouw, maar ook de vruchtbare bodem van het Oost-Vlaams Kerngebied, haar rivieren, kanalen en polders, haar sterke economie in stadskernen en haven, en de verschillende mogelijkheden tot het opwekken van hernieuwbare energie zijn dé kerningrediënten voor een productief landschap. Ieder afzonderlijk zijn zij motor voor ontwikkeling en leveren ze belangrijke ecosysteemdiensten aan de maatschappij. Door de kerningrediënten voor een productief landschap binnen het Oost-Vlaams kerngebied in kaart te brengen en te gebruiken als vertrekbasis voor de indeling van verschillende gebieden kunnen er slimme koppelingen gelegd worden tussen verschillende ruimtelijke functies en kwaliteiten.

Productief Landschap

^{foto: Sis Pillen}

Ruimte voor circulaire economie en woon-werkwijken in een productieve metropool
Circulaire economie staat overal hoog op de agenda, maar wat betekent dit en vooral hoe kunnen we dit bereiken? Vandaag zijn vele economische activiteiten geïsoleerd op bedrijventerreinen. Door deze productieve activiteiten opnieuw een plaats te geven in onze steden ontstaan nieuwe kansen voor duurzame ontwikkeling en kan er op zoek gegaan worden naar een slimme integratie van verschillende motoren zoals economie, energie en water, met het woonweefsel.

Een verbonden figuur, raamwerk voor een meer gedeelde mobiliteit
Naast mobiliteit kunnen ook water, energie, economie en zorgzame leefomgevingen mee bouwen aan een “verbonden figuur”: door ruimer te denken dan alleen het verkeer, kan er op een vernieuwende manier ingezet worden op gedeelde mobiliteit. Zo kunnen kruispunten tussen het trage wegen netwerk en energievoorzieningen interessante oplaadpunten voor e-bikes opleveren, die op hun beurt woonontwikkeling kunnen sturen. Als we dit slim aanpakken kan het Oost-Vlaams Kerngebied zich hiermee (inter)nationaal profileren als vernieuwende metropoolregio.

In veel gemeenten in Oost-Vlaanderen werden de afgelopen jaren burgemeestersconvenanten ondertekend, maar vaak weet men niet goed hoe de ambitieuze doelstellingen nu ook in de praktijk te brengen. Daarom organiseert het IABR–Atelier OVK een serie webinars vertrekkend vanuit een tweeledige vraag: hoe kunnen we via concrete projecten bouwen aan de toekomst van de regio, en andersom, hoe kunnen grote maatschappelijke doelen een hefboom zijn voor vernieuwende ontwikkelingen op het terrein?

In deze webinars komen verschillende locaties en uitdagingen aan bod. Zoals de heraanleg van wegen, de herinrichting van stations-, marktplein- en schoolomgevingen, de herontwikkeling van klassieke verkavelingswijken en de nieuwe invulling van woonuitbreidingsgebieden. Dit zijn het soort locaties en opgaven die overal in de regio voorkomen en die een handvat bieden om aan de slag te gaan.

Mogelijke antwoorden op deze vraag worden geïllustreerd en bediscussieerd tijdens drie thematische webinars, die raken aan de uitdagingen die in de drie demonstratieprojecten onderzocht en ontwikkeld werden.

Het eerste webinar op 14 mei focust op de open ruimte in de OVK-regio. Vele gemeenten koesteren deze maar worstelen tegelijkertijd met een ontwikkelingsdruk. Hoe kunnen we deze kostbare open ruimte veilig stellen, maar toch verdere ruimtelijke ontwikkelingen stimuleren?

Het tweede webinar op 28 mei richt zich op gedeelde mobiliteit in de OVK-regio. Vele initiatieven zijn al in gang gezet maar een structurele ondersteuning ontbreekt nog op vele plaatsen. Hoe kan er, voortbouwend op de vele kleine initiatieven een systeemverandering teweeg gebracht worden en welke nieuwe types ruimte moeten hiervoor ontwikkeld worden?

Het derde en laatste webinar op 11 juni kijkt naar de energiewijk in de OVK-regio. Hoe kunnen we de energietransitie aangrijpen als hefboom voor ruimtelijke en maatschappelijke meerwaarde? Hierbij wordt ook de link gelegd naar het IABR–Atelier Rotterdam, dat al enkele jaren werkt aan hoe de energietransitie op wijkniveau hefboom kan zijn voor een meer sociaal-inclusieve manier van stadmaken.

Vier woontypologieën voor Energiewijk in Eeklo

^{beeld: plusoffice, enprove}

Selectie Projecten
Op 17 januari lanceerde het IABR–Atelier Oost-Vlaams Kerngebied een regionale oproep naar innoverende projecten en vernieuwende partnerschappen. Er werden 14 projecten ingediend. Deze projecten waren erg uiteenlopend en ruwweg op te splitsen in twee groepen. Enerzijds de projecten geënt op een specifieke locatie en anderzijds projecten met een methodische inslag. Het Atelier zag hierin de kans om meteen concrete projecten te koppelen aan methodische expertise die van toepassing is op de volledige regio. Deze combinatie creëert de mogelijkheid om op één plek in de diepte te gaan testen en tegelijk de koppeling te maken met een breder kader en de repliceerbaarheid in de regio te onderzoeken. Om een relevante keuze voor het gebied te maken is gekozen voor een selectie van plekken die tracht de verscheidenheid aan landschappen in het Oost-Vlaams kerngebied te vangen.

Uit de 14 projecten zijn drie projecten geselecteerd die zich op een specifieke locatie afspelen: Eeklo, Merelbeke en Lievegem. Daarnaast zijn drie relevante programma’s geslelecteerd die direct raken aan de kwesties die binnen de locatie specifieke projecten naar voren worden geschoven: “Micro-centraliteit”, “Water op de Weegschaal” en “Energiehubs”. De geselecteerde projecten en programma's worden in samenhang opgepakt.
Alle 14 projecten vormen onderdeel van de leeromgeving die met het Atelier wordt georganiseerd.

Regionale Oproep
Het Oost-Vlaams Kerngebied verwacht tegen 2050 een bevolkingstoename van 15 à 25%. In het IABR-Atelier Oost-Vlaams Kerngebied (OVK) kiezen IABR en de Provincie Oost-Vlaanderen ervoor om deze forse bevolkingstoename eerst en vooral als een kans te zien voor nieuw ruimtelijk beleid, dus om de uitdagingen die ermee gepaard gaan te benutten als een mogelijkheid om het probleem op een grotere schaal en integraal aan te pakken. Innovatieve en creatieve oplossingen helpen om het hoge ambitieniveau van beleidsnotities als het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen en de Provinciale Kernnota ook echt te halen.

Productief Landschap

^{foto: Sis Pillen}

Daarom lanceerde het IABR–Atelier OVK een regionale oproep, op zoek naar innoverende projecten, vernieuwende partnerschappen of coalities en een inspirerende plek waar een regionaal ruimtelijk programma daadwerkelijk voor kan worden uitgewerkt.

De projecten, als het ware hefbomen voor ontwikkeling, gaan demonstreren hoe de hele regio kan leren van dit atelier-traject. Op die manier kan het Oost-Vlaams Kerngebied zich voorbereiden op de verwachte bevolkingstoename: met oog voor het bestaande productieve landschap, met een focus op circulaire economie en met slimme oplossingen voor de mobiliteit.

De oproep is inmiddels gesloten.