In de Nederlandse delta confronteert klimaatverandering ons met nieuwe problemen. Steeds vaker is er een teveel aan water, maar ook worden we, en dat is echt nieuw, geconfronteerd met droogte en zoetwatertekorten.

We hebben ons land honderden jaren lang steeds slimmer ingericht op het zo snel en efficiënt mogelijk afvoeren van water vanuit het oogpunt van waterveiligheid en landbouwproductiviteit. Maar hoe water vast te houden om het te kunnen gebruiken als we het nodig hebben, is plots een nieuwe uitdaging.

artist impression van de animatie van Droogte in de Delta in de Keilezaal

^{© IABR, SMV}

Bouwstenen voor een nieuwe zoetwaterstrategie
In de tentoonstelling DOWN TO EARTH: DROUGHT IN THE DELTA wordt het resultaat van het ontwerpend onderzoek van het IABR–Atelier Droogte in de Delta naar antwoorden op die nieuwe uitdaging in beeld gebracht door middel van een animatie van een doorsnede van de Nederlandse Delta. We kijken richting Duitsland, Frankrijk en België, stroomopwaarts langs de Rijn, Maas en Schelde, in de verte zien we de Alpen. In steeds ongeveer 7 minuten toont de animatie hoe onze delta nu functioneert, welke problemen zijn ontstaan door klimaatverandering en wat mogelijke oplossingen zijn. Doel van het onderzoek was het aandragen van bouwstenen voor een nieuwe zoetwaterstrategie te ontwikkelen in samenhang met andere transitie-opgaven, zoals energietransitie, voedselproductie en verstedelijking, waarbij altijd sprake is van steeds intensiever gebruik van boven- en ondergrond.

Deelsystemen, oplossingsrichtingen en kansen
De Nederlandse delta bestaat uit een aantal deelsystemen met elk een kenmerkend bodem- en watersysteem en eigen landschappelijke eigenschappen. Het zoetwatertekort manifesteert zich daarom overal anders, met verschillende gevolgen en dus de dringende noodzaak om diverse oplossingsrichtingen te onderzoeken.
De druk op het landgebruik is groot en de ruimteclaims van transitie-opgaven op het vlak van energie, water, voedsel en bebouwde omgeving voeren die alleen maar op. Maar als we deze opgaven verbinden en als hefboom gebruiken, liggen er ook veel kansen.

Concrete voorstellen en oproep tot actie
Het onderzoek van het IABR–Atelier Droogte in de Delta licht tien deelgebieden uit. Per deelsysteem schetst de animatie een toekomstbeeld waarbij maatregelen om het waterbufferend vermogen te vergroten als hefboom dienen voor andere transitie-opgaven. Zo kan een vernieuwd zoetwatersysteem bijdragen aan een robuuste natuur (denk aan biodiversiteit en het reduceren van natuurbranden), aan de energietransitie (denk bijvoorbeeld aan aquathermie), aan de reductie van CO2-uitstoot (onder meer door het vernatten van veenweiden) en aan duurzame verstedelijking (bijvoorbeeld door de aanleg van waterpleinen en retentieparken).
Door zo, tot onder de grond, te laten zien hoe we in staat zijn met weersextremen om te gaan, wijst het onderzoek de weg naar hoe de zoetwateropgave ingezet kan worden als hefboom bij de integrale transformatie van onze delta –in feite één groot stadslandschap. Tegelijkertijd doemt een aantrekkelijk toekomstbeeld van Nederland op met een grote verscheidenheid aan landschappen. Zeker als we goede internationale afspraken maken over de waterverdeling in het stroomgebied van Rijn, Maas en Schelde.

Kortom, de resultaten van het ontwerpend onderzoek van het IABR–Atelier roepen op tot actie. Met concrete bouwstenen voor een nieuwe nationale zoetwaterstrategie, en, minstens zo belangrijk, met concrete voorstellen voor oplossingsrichtingen, opdat lokale en regionale overheden de eigen specifieke opgave zo kunnen aanpakken dat alle acties optimaal passen in de noodzakelijkerwijs samenhangende transitie van onze delta.

IABR–Atelier Droogte in the Delta

ontwerpend onderzoek
Studio Marco Vermeulen
Marco Vermeulen (lead designer)
Bram Willemse, Joost van der Waal

productie en organisatie
IABR
Jolanda van Dinteren, Suzanne Tietema
Johanna Fuhler, Vivian Ammerlaan

directeur IABR–Ateliers
George Brugmans

De IABR initieert en produceert de IABR–Ateliers in Nederland als lead partner van het Rijk in het kader van de ARO, de Actieagenda Ruimtelijk Ontwerp 2017 - 2020 van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties