De Internationale Architectuur Biennale Rotterdam opende op 1 juni 2018 haar achtste editie, het eerste deel van het tweeluik IABR–2018+2020–THE MISSING LINK, in één keer in twee steden: Rotterdam en Brussel.
foto: Aad Hoogendoorn
Voor de volledige agenda van het programma van 2018 klik hier
foto: Aad Hoogendoorn
© IABR
Lees hier meer over de tentoonstelling
Lees hier meer over het programma
foto: Aad Hoogendoorn
Hieronder een greep uit het programma dat in zijn volledigheid hier terug te vinden is.
High Noon
Elke dinsdag t/m vrijdag om 12:30 uur werd in High Noon met het aanwezige publiek gediscussieerd over vragen als hoe het anders zou moeten én anders zou kunnen, met gastsprekers als de Watergezant Henk Ovink, de Rijksadviseurs voor de Fysieke Leefomgeving, Daan Zandbelt en voor het Landschap, Berno Strootman, en dé expert op het gebied van energie en ruimte, voormalig IABR-curator Dirk Sijmons.
Atelier Rijksbouwmeester
Atelier Rijksbouwmeester organiseerde tijdens de biennale vijf sessies waarin Rijksbouwmeester en IABR–curator Floris Alkemade nadrukkelijk de discussie met het publiek wilde opzoeken. Samen met door hem uitgenodigde sprekers kwamen thema’s aan de orde als de zorg, de voedselproductie, de opvang van vluchtelingen en de ontwerpopgaven van na de economische crisis. Ook introduceerde het Atelier het door The Missing Link geinspireerde programma Here Comes the Sun en was er aandacht voor de generatie van de toekomst.
foto: George Brugmans
Resilient Rotterdam en de energietransitie
Samen met Resilient Rotterdam (Stadsontwikkeling) organiseerde de IABR op 7 en 8 juni een tweedaagse internationale conferentie, Resilient Cities and the Energy Transition. De gemeente Rotterdam deed verslag van hoe ver de stad is met haar eerste resilience strategie die op de vorige biennale in 2016 werd gelanceerd. En de IABR presenteerde de stand van zaken in het IABR–Atelier Rotterdam. Samen keken gemeente en biennale naar de toekomst.
foto: Hans Tak
Test Site M4H+: het Merwe-Vierhavensgebied als proeftuin
Gemeente Rotterdam en havenbedrijf zijn samen met de IABR, onder de paraplu van het IABR–Atelier Rotterdam, de Test Site M4H+ gestart, waarbij de stadshaven M4H en omliggende wijken als proeftuin dienen om te verkennen hoe de energietransitie kan worden gebruikt om een veel bredere transformatie in gang te helpen zetten waarbij ook sociaal-maatschappelijke winst inzet is. De werkagenda van het IABR–Atelier Rotterdam stuurde de programmering van vier achtereenvolgende vrijdagen. Aan de orde kwamen onder meer de toekomstige gebiedsontwikkeling en de ervaringen in het aanpalende Bospolder-Tussendijken, de eerste wijk in Rotterdam waar het Atelier het concept van de Energiewijk verkent.
Kijk in de agenda voor meer informatie over de verschillende bijeenkomsten.
Test Site M4H+: het Merwe-Vierhavensgebied als etalage
De IABR vroeg een aantal spelers die al langere tijd in het gebied actief zijn, speciaal voor de biennale programma te maken.
Met de Water School zette Studio Makkink & Bey zes vrijdagen de deuren van de eigen studio aan de Marconistraat open voor publiek. De Water School is een prototype voor een nieuw te ontwikkelen school in de vorm van een werktentoonstelling én tijdelijk kenniscentrum. Het platform van de biennale werd gebruikt om de plannen voor de school een stap verder te brengen.
Lees hier meer.
Vijf ontwerpbureaus verenigd in het Keilecollectief grepen de agenda van de IABR aan om iedere donderdag in juni excursies, workshops en lezingen te organiseren over en door bedrijven en ondernemers in het gebied waarbij kwesties als afval, energie, water en voedsel, en circulaire gebiedsontwikkeling gekoppeld werden aan de thema’s van de IABR.
Lees hier meer.
Studio Roosegaarde presenteerde gedurende de hele biennale het Smog Free Project, een serie innovaties van Daan Roosegaarde die vervuiling terugbrengen en tegelijk een inspirerende ervaring bieden voor een schone toekomst.
Op zoek naar handelingsperspectief in de Delta
Voor de ruim 40 praktijken verenigd in het door de IABR samen met Architecture Workroom en de Nederlandse en Vlaamse Bouwmeesters opgezette Delta Atelier is de werkbiennale van 2018 de springplank geweest voor het gezamenlijke onderzoeks- en werktraject dat loopt tot in 2020. In acht werksessies en in andere bijeenkomsten, soms publiek, soms besloten, werd toegewerkt naar een grote gezamenlijke werkconferentie die aan het einde van de biennale een agenda formuleerde voor een driejarig onderzoekstraject waarvan in 2020 de resultaten worden gepresenteerd.
Naar Energie-K wonen
In een dinsdagavond-reeks van drie publieke lezingen en debatten op het snijvlak van architectuur, energietransitie en woonomgeving vertaalde het Architectuur Instituut Rotterdam (AIR) het energievraagstuk naar de context van de gebouwde omgeving, de grootste eindverbruiker van energie en belangrijk werkterrein voor de energietransitie.
In Rotterdam is een energieke cultuurverandering nog nauwelijks aan de orde. Hoe zorgt de stad ervoor dat niet alleen de nieuwe woningbouwopgave energieneutraal wordt gerealiseerd, maar dat ook de bestaande stad meegaat in de energietransitie? Hoe kunnen buurten en wijken tijdig zowel een kwaliteitssprong als een energiesprong maken?
Verder
En dan waren er nog rondleidingen door de tentoonstelling door de curatoren, een presentatie van het IABR–Ateliers Oost-Vlaams Kerngebied, een openingsprogramma op de zaterdag van het openingsweekend, Wunderkammer-performances, fietsexcursies door het M4H+-gebied, openbare gesprekken met ontwerpbureaus, een programma van het Stimuleringsfonds voor de Creatieve Industrie en nog veel meer.
Programma Credits
curatoren
Floris Alkemade
Leo Van Broeck
George Brugmans
Joachim Declerck
ontwikkeling programma and site projects
Manon van den Bliek, Marieke Francke
assistenten van de curatoren
Simone Huijbregts, Cato Joris, Julie Mabilde, Hanne Mangelschots, Gijs Frieling, Tania Hertveld, Cateau Robberechts, Bas Vereecken
projectmanager
Lisette Schmetz
productie en planning
Anne van Summeren, Levar Matroos
grafisch ontwerp
Studio de Ronners
marketing en communicatie
Bonnie Kirkels, Nadine Hofman
copy editing en vertalingen
InOtherWords translation & editing
D’Laine Camp, Gerda ten Cate, Maria van Tol
uit: De Lage Landen 2020 - 2100 (Brussel, 2018)
© AWB
Het Delta Atelier wil concreet handelingsperspectief ontwikkelen dat onze delta opnieuw positioneert zowel in de aanpak van de klimaatopgaven in Nederland en België, én als laboratorium in de wereld. Kennisdeling en -ontwikkeling levert internationale inzichten op over de gedeelde ruimtelijke opgaves in beide landen, zowel voor overheden als voor lokale partners. En het koppelen van lokale en regionale uitdagingen aan repliceerbare instrumenten, die vervolgens opgeschaald en getoetst kunnen worden op nationaal en internationaal niveau, biedt zeker kansen.
Het Delta Atelier is een initiatief van de IABR en AWB i.s.m. de Nederlandse Rijksbouwmeester en de Vlaams Bouwmeester.
Hieronder kan een introductie van het Delta Atelier en een overzicht van alle deelnemende praktijken worden gedownload.
De Nederlandse Rijksbouwmeester Floris Alkemade, de Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck en de Belgische architect Joachim Declerck zijn de curatoren van de Internationale Architectuur Biennale Rotterdam (IABR) in 2018.
v.l.n.r. Tania Hertveld, Marieke Francke, Leo Van Broeck, Gijs Frieling, Catherine Robberechts, Julie Mabilde, Joachim Declerck, Simone Huijbregts, George Brugmans, Hanne Mangelschots, Bas Vereecken, Bram Vandemoortel, Floris Alkemade, Myrte Langevoord
foto: Fred Ernst
Ontwerpkracht, klimaatverandering en samenleving
Het tweeluik IABR–2018+2020–THE MISSING LINK vertrekt van de opdracht die in 2015 met de Sustainable Development Goals van de VN en het Klimaatverdrag van Parijs (COP21) op de tafel van de wereldgemeenschap is gelegd. Hiermee staat er een duidelijke stip op de horizon. Dat maakt echte richtingverandering mogelijk, een fundamentele transitie. Maar hoe pakken we dat aan? Hoe activeren we de samenleving, en niet op een defensieve maar op een positieve manier? Tot welke kwaliteitssprong van onze steden en landschappen stelt ons deze transitie eigenlijk in staat?
Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck: ‘Het is de bedoeling om van architectuurkwaliteit, ruimtelijke kwaliteit en ecologische kwaliteit één verhaal te maken.’
Op zoek naar maatschappelijke en ecologische winst
De drie curatoren Alkemade, Van Broeck en Declerck zullen samen met de IABR verkennen hoe ruimtelijke transformaties kunnen helpen om de grote maatschappelijke opgaven te beantwoorden.
Het werkveld is het unieke stedelijk, ecologisch en economisch systeem van de Rijn-Maas-Schelde Delta, de lage landen waar intensief ruimtegebruik de norm is en waar we zoveel opgaven met elkaar delen. Door onze manier van leven, werken en wonen in deze verstedelijkte delta samen opnieuw te tekenen kan proactief ruimte worden gemaakt voor energietransitie en circulaire economie, voor inclusieve stedenbouw, en voor een innovatieve aanpak van de mobiliteitsproblematiek, de zorg, de wateropgave en de voedselproductie.
IABR–2018 is vooral werkplaats en IABR–2020 vooral platform voor een toekomstagenda. Het tweeluik is een oproep aan architecten wereldwijd om mee te denken over hoe de maatschappelijke thema’s te koppelen aan ruimtelijke vraagstukken die urgent zijn vanwege de klimaatverandering, aan de vraag hoe we ruimte kunnen maken voor het vergroten van de fysieke en sociale weerbaarheid van onze steden en landschappen.
In een tijd van radicale onzekerheid richt IABR–2018+2020 zich daarbij bewust op het bieden van handelingsperspectief, op het ontwerpen aan wat we kunnen willen, en op het verbeelden en laten zien van wat we als samenleving kunnen winnen.
Rijksbouwmeester Floris Alkemade: ‘We moeten bij iedere ontwerpopgave op zoek naar de maatschappelijke meerwaarde. Nadenken over de toekomst, niet in termen van een dreigend verlies maar van maatschappelijke en ecologische winst.’
De cultuur als motor voor verandering
De IABR is onder directie van George Brugmans een kennisinstelling en cultureel platform tegelijk geworden dat de kracht van verbeelding en ontwerp doelgericht inzet voor échte verandering. Deze methodologie maakt het mogelijk de vele lokale en regionale initiatieven en opgaven bijeen te brengen, bestaande inzichten te delen, nieuwe kennis te ontwikkelen en die in de praktijk te testen. (lees hier meer over de IABR)
Samen met de vele partners krijgen de curatoren nog meer dan voorheen de gelegenheid om van de IABR een gedeelde ruimte te maken, die ontmoeting en interactie stimuleert. Met elkaar én met de wereld. Vooral met het doel om resultaatgericht een brug te slaan tussen de vele kleinschalige inspirerende initiatieven aan de ene kant en de enorme schaal van de maatschappelijke opgaven aan de andere kant. Nieuwe sociaal-ruimtelijke praktijken kunnen en moeten de snelheid, draagkracht én kwaliteit van maatschappelijke transities verhogen.
De stip die ‘Parijs’ op de horizon heeft gezet, dwingt ons om beter dan nu de brug te slaan tussen onderzoek en implementatie en om alle kennis die we hebben gedurfder en effectiever toe te passen in de praktijk. Een biennale- tweeluik is daarom een passende vorm. De editie van 2018, een ‘werk’-biennale, zal vooral in het teken staan van onderzoek en uitwisseling, debat en brainstorming, terwijl in 2020 de resultaten op tafel worden gelegd.
“Onze manier van leven, consumeren en produceren afstemmen op de eindige draagkracht van de planeet vergt een fundamentele sociaal-maatschappelijke en economische transitie die niet ‘plaats kan vinden’ als we er niet tegelijkertijd, en heel letterlijk, ook ‘plaats voor maken’. Geen transitie naar hernieuwbare energie, geen weerbaar ecosysteem of zorgzame en solidaire leefomgeving zonder daadwerkelijke transformatie van onze stadslandschappen. De broodnodige en fundamentele aanpassingen vergen politieke en maatschappelijke keuzes van formaat. Maar ze zijn dus ook een ontwerpvraag: om gedragsverandering mogelijk te maken, moeten we sociale, ruimtelijke en ecologische vraagstukken weten te koppelen, op de schaal van het huis en de buurt en de stad tot en met die van de hele planeet. Ruimte maken is ruimte delen!”
Dat stellen de drie curatoren van het eerste deel van IABR–2018+2020–THE MISSING LINK, Floris Alkemade, Leo van Broeck en Joachim Declerck in het Curator Statement en de Onderzoeksagenda die hieronder te downloaden zijn.
IABR–2018+2020: Eén programma, twee biennales
De Internationale Architectuur Biennale Rotterdam (IABR) zet de biennale-edities van 2018 en 2020 volledig in het teken van de opdracht die in 2015 met de Sustainable Development Goals (SDGs) van de VN en het Klimaatverdrag van Parijs (COP21) op de tafel van de wereldgemeenschap is gelegd. Van 2018 tot en met 2020 werkt één curatorteam aan één doorlopend programma voor twee biennales met als doel wereldwijd denk-, initiatief- en ontwerpkracht te mobiliseren voor een diepgaand proces van ontwerpend onderzoek naar de ruimtelijke transformaties die het realiseren van de SDGs mogelijk moeten helpen maken, metterdaad. Want urgentie en doelen zijn helder, en de vraag is niet langer óf we ons moeten aanpassen, maar hóe we dat kunnen doen. Daarover is veel onzekerheid, daar zit The Missing Link. Hoe gaan we van agenda, kennis en plannen naar werkelijk effectieve ruimtelijke transformatie? Wat is het nieuwe verhaal dat ons als samenleving, dus ook werkelijk samen, naar de toekomst brengt? Hoe organiseren we die omslag als een ruimtelijk, maar tegelijkertijd sociaal-maatschappelijk project dat zowel rekening houdt met weerstand tegen verandering als het verlangen ernaar mobiliseert? Hoe doen we dat snel genoeg, op voldoende plekken tegelijk, betaalbaar en op een sociaal-inclusieve manier? En wat is de nieuwe ontwerppraktijk die we daarbij nodig hebben?
The Missing Link
Daarom sturen de drie curatoren geen Call for Projects de wereld in, maar een Call for Practices – een oproep aan innovatieve praktijken die actief zijn op het vlak van architectuur, stads- en wijkontwikkeling en ruimtelijke en omgevingsplanning, maar bijvoorbeeld ook beleidsontwikkeling, kennisdeling en -ontwikkeling, klimaatverandering, energietransitie, watermanagement, voedselproductie, creatieve bedrijvigheid en industrie, impact-investeren en sociaal ondernemen.
Praktijken die zich samen met de IABR drie jaar lang actief willen aansluiten bij het onderzoek naar The Missing Link kunnen de Call for Pratices hier vinden.
© Dudok Groep
foto: IABR
